20 lat Polski w Unii Europejskiej

W 2024 roku obchodzimy 20. rocznicę przystąpienia Polski do UE. 1 maja 2004 r. Cypr, Czechy, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Malta, Polska, Słowacja i Słowenia przystąpiły do Unii Europejskiej. Było to największe rozszerzenie w historii UE!

Bilans dwudziestolecia Polski w UE jest bezdyskusyjnie dodatni! Edukacja poprawiła sytuację życiową osób kształcących się! Ale:

  • Polscy nauczyciele w latach 2004 – 2020 zarabiali znacząco mniej w porównaniu do specjalistów pracujących w zawodach wymagających wyższego wykształcenia.
  • W 2022 roku płace polskich nauczycieli należały do najniższych w Europie. Pod względem zarobków pedagogów z 15-letnim stażem, Polska jest czwarta od końca wśród państw UE.

Z okazji okrągłej rocznicy dokonujemy krótkiego podsumowania:

  • przypominając tekst Iliany Iwanowej, europejskiej komisarz ds. innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży, opublikowany na początku tego roku w Głosie Nauczycielskim;
  • pokazując sytuację finansową polskich nauczycieli na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat.

1. Edukacja poprawiła sytuację życiową osób kształcących się

„Edukacja poprawia sytuację życiową osób kształcących się – zwłaszcza młodzieży – oraz umożliwia im aktywny i świadomy udział w życiu społecznym. Innymi słowy, inwestycje w edukację są inwestycjami w naszą przyszłość – pisze w Głosie Nauczycielskim Iliana Iwanowa, europejska komisarz ds. innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży. (…) Europejski obszar edukacji oferuje ścieżkę współpracy na wszystkich szczeblach, tzn. europejskim, krajowym i regionalnym, służąc poprawie jakości i zwiększeniu równości w edukacji. Jego celem jest rozwój umiejętności, motywowanie nauczycieli i wzmocnienie europejskiego szkolnictwa wyższego oraz jednoczesne wspieranie transformacji w kierunku ekologicznej i cyfrowej przyszłości.

Głównym filarem europejskiego obszaru edukacji stał się program Erasmus+. Od czasu jego powstania w 1987 r. umożliwił on udział w wymianie edukacyjnej 14 milionom osób. Dane liczbowe dotyczące Polski są nie mniej imponujące: dofinansowaliśmy 2397 projektów kwotą 200,8 mln euro; w projektach tych wzięło udział 4 461 organizacji i zmobilizowały one 90 632 osoby.

Obecnie wdrażane są również inne ważne elementy składowe europejskiego obszaru edukacji, takie jak akademie nauczycielskie Erasmus+ czy też zalecenia dotyczące edukacji cyfrowej i umiejętności cyfrowych przyjęte niedawno przez państwa członkowskie UE. Inicjatywy te pomagają rządom zapewniać sprzyjające włączeniu społecznemu i dostępne kształcenie i szkolenie cyfrowe o wysokiej jakości. (…)

Kolejnym niezwykle ważnym aspektem jest transnarodowa mobilność edukacyjna, która podnosi poziom wiedzy, umiejętności i kompetencji. Zwiększa ona zarówno szanse uczestników na zatrudnienie, jak i ich zaangażowanie obywatelskie. Przedstawiony przez Komisję w listopadzie wniosek legislacyjny „Europa w ruchu” ma na celu pobudzenie mobilności edukacyjnej, ze szczególnym naciskiem na pomoc osobom, które mają mniejszy dostęp do takich możliwości.

Patrząc w przyszłość, jesteśmy gotowi do uruchomienia nowej kluczowej inicjatywy: wspólnego europejskiego dyplomu. Dyplom ten zlikwiduje istniejące jeszcze bariery dla mobilności i pomoże państwom członkowskim określić warunki, od których zależeć będzie sukces uniwersytetów i studentów. Umożliwi on studentom branie udziału we wspólnych programach edukacyjnych w całej UE i uzyskanie dyplomu potwierdzającego ich doświadczenie międzynarodowe, doskonałość akademicką, biegłość językową i zdolność do adaptacji kulturowej, dzięki któremu zainteresują się nimi globalni pracodawcy”. Iliana Iwanowa (pełny tekst TUTAJ).

2. Sytuacja finansowa polskich nauczycieli

Analiza danych wskazuje, że nauczyciele w latach 2004 – 2020 zarabiali znacząco mniej w porównaniu do specjalistów z drugiej dużej grupy zawodowej (nalezą do niej osoby pracujące w zawodach wymagających wyższego wykształcenia), zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. W przypadku szkół publicznych przeciętne wynagrodzenie utrzymywało się na poziomie około 87-90 proc. wynagrodzenia względem grupy drugiej w sektorze publicznym.

Wraz ze wzrostem wynagrodzeń w gospodarce, różnice absolutne między nauczycielami a pozostałymi specjalistami z grupy drugiej stawały się z roku na rok coraz większe, począwszy od 2012. W roku 2010, różnica między wynagrodzeniem nauczycieli i profesjonalistów z grupy drugiej była najniższa i wyniosła około 500-700 zł. W okresie późniejszym coraz większa różnica dzieliła średnie pensje nauczycieli i pracowników grupy drugiej. W 2018 roku (rok przed ogólnopolskim strajkiem nauczycieli) pedagodzy, decydując się na zmianę zawodu na inny z grupy drugiej, mogliby oczekiwać wzrostu pensji o około 1 200-1 400 zł miesięcznie (20-30 proc. średniej pensji nauczycieli). Gwałtowny wzrost inflacji w 2022 roku znacząco obniżył wartość realną wynagrodzeń m.in. nauczycieli. Wyższe ceny zmniejszają siłę nabywczą wynagrodzeń pozostających na podobnym poziomie nominalnym lub rosnących wolniej niż ceny.

Wnioski:

  • Początkujący nauczyciele w Polsce otrzymują jedne z najniższych wynagrodzeń w Unii Europejskiej w porównaniu siły nabywczej wynagrodzeń pedagogów.
  • Co więcej, wzrost wynagrodzenia związany ze stażem i kolejnymi stopniami awansu zawodowego daje polskim nauczycielom niższy wzrost siły nabywczej, niż w większości krajów UE.
  • Zarobki nauczycieli są znacząco niższe niż wśród osób o podobnych kwalifikacjach. Różnica ta była najmniejsza w latach 2010-2012, od tego czasu systematycznie rośnie. W ciągu ostatnich 20 lat wynagrodzenia nauczycielskie zawsze były niższe niż średnie wynagrodzenia specjalistów z wyższym wykształceniem w ujęciu całej gospodarki.

Niewielka satysfakcja z pracy spowodowana wydarzeniami w ostatnich latach (deforma oświaty, strajk i hejt, zamknięcie szkół związane z COVID19), w połączeniu z relatywnie niskimi płacami, wpływają na malejące zainteresowanie wyboru zawodu nauczyciela wśród osób młodych.

Raport „Wynagrodzenia polskich nauczycieli. Porównanie z krajami EU i zarobkami pracowników o podobnych kwalifikacjach w Polsce” (2022, ZNP i Evidence Institute).

POWIĄZANE WPISY

08.07.2025

II Profilaktyczny Piknik ZNP

Zapraszamy na II Profilaktyczny Piknik ZNP. 6 września w godzinach 12.00-18.00W programie: Ilość miejsc jest...

Czytaj więcej

08.07.2025

VII Rodzinny Rajd Rowerowy po Pszczyńskich Lasach Książęcych

Zapraszamy na VII Rodzinny Rajd Rowerowy po Pszczyńskich Lasach Książęcych.Zapisy przyjmujemy drogą mailową na...

Czytaj więcej



KATEGORIE

AktualnościEmeryturyGłos NauczycielskiImprezyInneInterwencjaKarta NauczycielaKomunikatKonferencjeListMinisterstwoOfertaOfertyOGNISKOWIECOgólne informacjeOpiniaPikietaPłacePorozumienieProjektSejmSenatVideoWebinariumWniosekZFŚSŻyczenia

NAJNOWSZE WPISY