W Polsce mamy starzejącą się kadrę nauczycielską, mało młodych nauczycieli i dużo odejść z zawodu. Takie są – smutne i alarmujące – dane z ostatniego badania TALIS 2024.
Jedynie 4% nauczycieli ma mniej niż 30 lat. W krajach, które skutecznie przyciągają młodych nauczycieli, łączy się wyższe płace początkowe z intensywnym wsparciem.
Wielu młodszych nauczycieli w Polsce deklaruje, że rozważa odejście z zawodu. Co trzeci nauczyciel, który odszedł z zawodu w ostatnich latach, miał mniej niż 5 lat stażu. To sygnał, że sam fakt wejścia do zawodu nie wystarcza, potrzebne są programy systematycznego wsparcia: mentoring w pierwszych latach pracy, zmniejszenie obciążeń biurokratycznych, ścieżki specjalizacji dopasowane do zainteresowań i kompetencji młodych nauczycieli.
Tylko 20% nauczycieli deklaruje zadowolenie z wynagrodzenia, co stanowi jeden z niższych wyników (średnia dla badanych krajów UE: 37%).
Na tle innych krajów w Polsce szczególnie szeroko rozpowszechnione wśród kadry nauczycielskiej jest przekonanie, że jej głos nie jest uwzględniany przez władze. Tylko 15% nauczycieli wskazało, że decydenci cenią opinie nauczycieli, a 9% – że nauczyciele w Polsce mają wpływ na politykę edukacyjną.
Wielu polskich nauczycieli nie czuje, że ich praca jest ceniona. Jedynie 2 na 3 nauczycieli czuje się docenianych przez uczniów (66%), a co drugi – przez rodziców (53%). Jeszcze rzadziej nauczyciele czują, że władze cenią ich opinie (15%), ich zawód jest doceniany w społeczeństwie (10%) i w mediach (9%). Na tle innych krajów takie wyniki lokują Polskę w grupie państw o najniższym poziomie odczuwanego poważania społecznego!
Co drugi nauczyciel (47%) mówi o braku uznania ze strony rodziców uczniów w swojej szkole, co trzeci (34%) ze strony samych uczniów. Są to jedne z najniższych wyników spośród wszystkich krajów uczestniczących w badaniu!
Znaczna część polskich nauczycieli zmaga się ze stresem zawodowym – ponad jedna trzecia (38%) doświadcza w pracy stresu w znacznym lub dużym stopniu. Skutki stresu widać szczególnie w sferze psychicznej: 30% nauczycieli ocenia, że praca w znacznym lub dużym stopniu negatywnie wpływa na ich zdrowie psychiczne, a 21% – na zdrowie fizyczne. Zaburzenia równowagi między obowiązkami zawodowymi a życiem osobistym deklaruje 63% nauczycieli (8% twierdzi, że pracy w ogóle nie da się pogodzić z życiem prywatnym, a 55% – że tylko w pewnym stopniu).
Za główne źródła stresu zawodowego polscy nauczyciele uważają wychowawcze i relacyjne aspekty swojej pracy oraz obciążenie zadaniami administracyjnymi. Mniej więcej 4 na 10 nauczycieli deklaruje, że w dużym lub znacznym stopniu doświadcza stresu związanego z:
- odpowiedzialnością za osiągnięcia uczniów (46%)
- oraz za ich dobrostan społeczny i emocjonalny (42%),
- reagowaniem na problemy zgłaszane przez rodziców (44%),
- nadmiarem zadań administracyjnych (44%),
- utrzymywaniem dyscypliny w klasie (37%).
Czynniki najsilniej negatywnie powiązane z kondycją psychofizyczną i stresem zawodowym nauczycieli w Polsce to napięcia w relacjach społecznych oraz nadmierne obciążenia organizacyjne (zbyt duża liczba lekcji i czasochłonne przygotowanie zajęć).
Nauczyciele w Polsce odczuwają bardzo pozytywne emocje wobec nauczania. Niemal wszyscy (99%) lubią przedmiot, którego uczą, i utrzymują, że uczą z entuzjazmem (93%). Wśród krajów uczestniczących w badaniu Polska charakteryzuje się jednym z najwyższych odsetków nauczycieli (88%), którzy uważają za bardzo ważne w swojej pracy to, że lubią pracę z dziećmi i młodzieżą (średnia TALIS 49 – 73%, dla krajów UE 22 – 76%).
Polska wyróżnia się na tle innych krajów wysokim udziałem nauczycieli w doskonaleniu zawodowym w zakresie pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (84% uczestniczyło w doskonaleniu w ostatnim roku przed badaniem, średnio we wszystkich krajach badania: 55%) oraz w obszarze indywidualizacji nauczania (75% polskich nauczycieli, średnio we wszystkich badanych krajach – 59%, średnio w badanych krajach UE – 50% ).
– Misja i radość z nauczania pozostają cennym zasobem, ale nie mogą być jedynym fundamentem zawodu – podkreśla Instytut Badań Edukacyjnych. – Wzmacnianie kompetencji wychowawczych i społecznych – zarówno poprzez rozwój zawodowy nauczycieli, jak i odpowiednie wsparcie systemowe – może sprzyjać podnoszeniu prestiżu zawodu i poprawie dobrostanu.
Takie są wnioski z najnowszej edycji Międzynarodowego Badania Nauczania i Uczenia się – TALIS 2024. Źródło: IBE https://talis.ibe.edu.pl/znamy-wyniki-badania-talis-2024/
TALIS (Teaching and Learning International Survey) to międzynarodowy program badawczy poświęcony organizacji nauki i nauczania, sposobom oraz warunkom pracy nauczycieli i szkół, prowadzony przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD od 2008 r.
Celem TALIS jest wsparcie systemów edukacyjnych w realizacji skutecznych polityk oraz praktyk edukacyjnych na rzecz jakości nauczania. Badanie w każdym kraju prowadzone jest na reprezentatywnej próbie nauczycieli, zapewnia porównywalność wyników pomiędzy krajami.
Polska uczestniczy w TALIS po raz trzeci, wcześniej w roku 2008 i 2013. Badanie TALIS 2024 w Polsce przeprowadził Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej.
